Nadat de weersomstandigheden zijn besproken en de koffie voor ons staat vangen we aan met fase 2 van de SCHIPaanpak. Ellen en Robbert hebben ondertussen hun respectievelijke blocnote en schriftje tevoorschijn gehaald waaruit ik opmaak dat ze hun ‘huiswerkopdracht’ hebben gemaakt. Op mijn flipover schrijf ik in grote letters: H A R T.

Het hart bestaat uit de vier elementen: Houvast, Autonomie, Rechtvaardigheid en Toekomst. Ingrijpende verliezen en akelige conflicten beschadigen het hart. Een teloorgegane relatie genereert rouw. Het hart is gebroken en ligt aan diggelen. Is het al een opgave voor ouders die een kind verliezen om ook nog eens elkaar, in het immense verdriet, niet kwijt te raken, hoe moeilijk is het om samen te rouwen over de voorbije relatie indien de een de ander verantwoordelijk stelt voor de breuk. Hoewel beiden in fase 1 erkennen dat ze ‘iets’ hebben laten liggen in hun relatie ervaart Ellen de scheiding als een ‘aangedaan verlies. Ze schrijft deze op het conto van Robbert. Robbert’s verwijt naar Ellen ligt meer op het gebied van emotionele ontrouw. Doorgaans wordt emotionele ontrouw minder zwaar aangerekend dan seksuele ontrouw. Zijn eigen schuldgevoel maakt dat hij de emotionele ontrouw van Ellen in veel mindere mate ervaart als een ‘aangedaan verlies’.

Hoe dan ook een ‘aangedaan’ verlies of dat nu reëel is of niet, grijpt altijd dieper in dan een verlies dat op zichzelf staat. Onder een aangedaan verlies ligt het conflict bij wijze van spreken al achter de deur op de loer.

Kenmerkend bij alle vechtscheidingen die ik voorbij heb zien komen is dat de verliezen en conflicten in een razend tempo over elkaar heen buitelen. Dan weer is het conflict voorliggend en even later plopt de pijn van het verlies weer op. Maar hoewel beide grootheden vechten om de aandacht komt het conflict doorgaans als winnaar uit de bus. Het verlies daarentegen dreigt buiten beeld te raken. Dit proces is voor de ex-partners al nauwelijks te volgen laat staan voor de betrokken omgeving. Dit zie ik ook bij Ellen en Robbert gebeuren. Het HART-model is een methode om de impact van verliezen en conflicten in kaart te brengen. Daarbij wordt direct duidelijk hoezeer ze in elkaar grijpen, versterken en aanjagen.

Ik loop samen met Ellen en Robbert de vier elementen van het HART langs en noteer hun beschadigen op de flipover. Het eerste dat opvalt is dat er veel overeenkomsten zijn maar ook de verschillend worden blootgelegd.
Zo is Ellen is zichtbaar verbaasd wanneer Robbert achter het element autonomie beschrijft hoe zijn zelfbeeld is geschonden. Hij vertelt dat hij nooit had kunnen bedenken ooit nog eens verliefd op iemand anders te kunnen worden. Hij zegt: “eerlijk gezegd had ik daar altijd een snoeihard oordeel over, zoiets doe je gewoon niet punt uit”. Ellen reageert: “ik vind het eigenlijk best fijn om dat van je te horen. Ik was zo geschokt dat jij in staat bleek mij zo te kunnen voorliegen. Het leek alsof je iemand anders werd. Ik herkende je niet meer. Ik voelde me zo aan de kant gezet en niet meer de moeite waard”. Ik vraag Ellen wat het effect hiervan was. Ellen reageert: “dat ik dacht ik laat me niet kennen. Ik vecht voor mezelf en mijn kinderen. Als hij zo nodig een ander wil heeft hij ook geen recht meer op zijn gezin”.
Nu is het Robberts beurt om zijn wenkbrauwen op te trekken. Hij heeft niet kunnen bevroeden dat het geschonden zelfbeeld van Ellen debet is aan haar vijandige houding en dito gedrag. Ook voor hem werd Ellen iemand anders iemand die hij niet meer herkende als de zachtaardige ruimhartige moeder van zijn kinderen.

Veelal hebben de ex-partners geen idee waar de ander zich in beschadigd voelt. Waar ze echter wel last van hebben is het gedrag dat voortvloeit uit die beschadigingen. Het kan zeer helend zijn om van de ex-partner te horen dat ook hij/zij rouwt om het verlies van de relatie, ook al lijkt het toekomstperspectief van degene met een nieuwe liefde er rooskleuriger uit te zien dan van degene die alleen achter blijft.

Met het verlies van de relatie gaat er veel meer verloren dan op het eerste gezicht waarneembaar is. De gevolgen van het verlies van de relatie plaatst alles in een ander perspectief. Dat vergt een enorme aanpassing van beide kanten.
Omdat het verlies en het conflict zo nauw met elkaar verbonden zijn, is het noodzakelijk dat ze in hun samenhang aandacht verdienen. Zowel Robbert als Ellen hebben in hun relatie angstvallig het conflict proberen te vermijden. Maar ‘het vermijden van het conflict staat doorgaans de oplossing in de weg en draagt het verlies in zich’. Wanneer ik deze wijze uitspraak met hen deel begrijpen ze direct wat ik hiermee bedoel. Ik vraag ze de komende twee weken na te denken over de vraag: wat zouden jullie nog tegen elkaar willen zeggen wat tot dusver nog niet aan de orde is gekomen en wat heeft je tot dusver hiervan weerhouden?
Want voor het HART geheeld kan worden zal eerst datgene dat zo angstvallig wordt vermeden in al zijn facetten blootgelegd dienen te worden.

Tineke Rodenburg