Op jezelf teruggeworpen
De feestdagen liggen inmiddels achter ons. Het is troosteloos en nikserig weer. Wanneer ik naar buiten kijk zie ik een dikke mist hangen over het weiland. De schaapjes zijn dicht tegen gekropen. Zelfs dieren halen kennelijk hun warmte bij elkaar als de omstandigheden daartoe zijn. Zo eenvoudig is dat in de dierenwereld. Er zit bij hen geen denken tussen. Ze worden aangestuurd door hun instinct en fysieke behoefte. Voor ons mensen ligt dat helaas wat gecompliceerder. Wij worden veelal gehinderd door rationele overwegingen om dicht bij elkaar te kunnen kruipen. Effectief handelen wordt doorgaans gehinderd door ons denken. We wachten op het juiste moment. De tragiek is echter dat dit moment ons zelden op een presenteerblaadje wordt aangereikt. Het juiste moment zullen we zelf moeten creëren. De mens wordt in wezen op zichzelf teruggeworpen.
Feestdagen zijn bron van verdriet
Vandaag staan Johan en Marieke in mijn agenda. Ik ben zeer benieuwd hoe deze dagen voor hen zijn geweest. Voor degenen die in de aanloop naar die feestdagen iemand hebben verloren of anderszins ingrijpende ongewenste veranderingen hebben moeten verwerken zijn de zogenaamde ‘feestdagen” eerder een bron van verdriet, boosheid, weemoed, en stress. Tijdens die donkere dagen voor kerst ontkomen we er niet aan dat we terugkijken naar de gebeurtenissen van het afgelopen jaar en realiseren we ons des te meer wat was en niet meer is en verloren is gegaan in de turbulentie van ons dagelijkse gedoe.
Aandacht voor kwetsbare onderwerpen
We zitten nog midden in fase 3 ofwel de fase waarin de (ex)-partners elkaar gaan helpen aandacht te vragen voor kwetsbare, nog niet eerder besproken, onderwerpen. Vragen zoals: “Wat zou je nog tegen de ander willen zeggen of vragen. Hoe zou je willen dat de ander hierop reageert. Welke reactie zou helpend kunnen zijn?” worden in deze fase gesteld. De ervaring heeft inmiddels geleerd dat de moed om kwetsbaar te durven kunnen zijn tussen de (ex)-partners soms al jaren geleden op zijn retour is gegaan. Want om het achterste van je tong aan de ander te laten zien is er een basis van veiligheid nodig. Wanneer je echter de ervaring hebt opgedaan dat de ander jouw gevoelens onvoldoende serieus neemt waardoor je gekwetst bent geraakt, is verschuilen in je loopgraaf veelal de enige resterende optie. Mensen zijn per definitie ingewikkelde wezens. Communicatie, ook al spreken we objectief gezien dezelfde taal, genereert niet altijd datgene wat wordt beoogt. De boodschap die door de zender de lucht wordt ingestuurd wordt niet altijd door de ontvanger evenredig ontvangen. Niet zelden wordt datgene dat je van de ander nodig hebt ook zodanig en expliciet gepresenteerd. Vanuit de angst voor afwijzing worden wensen en behoeften verpakt in boosheid en verwijten naar elkaar toe. Dit gedrag is zelden adequaat en in ieder geval nooit helpend. Boosheid en verwijten zijn nu niet bepaald emoties die partners dichter bij elkaar brengen. Boosheid genereert afstand. Kwetsbaarheid daarentegen ontroert, verzacht en is in staat partners weer met elkaar in verbinding te brengen. Wanneer we voorbij de angst voor afwijzing, het gevoel niet geaccepteerd te worden, zouden durven kijken, komen we uit bij onze hechtingsbehoeften, daar waar we ooit in zijn beschadigd geraakt maar waarnaar we wel intens verlangen.
Hechtingstijl
Er zijn een aantal universele behoeften, ook al zijn we ruimschoots volwassen, niet verdwijnen. Zo is bijvoorbeeld de behoefte aan erkenning voor degene die je bent en waardering voor datgene wat je doet betekenisvol voor ieder levend wezen. De SCHIPaanpak heeft niet voor niets oog en oor voor de hechtingstijlen van beiden partners. De wijze waarop je bent gehecht is in wezen het vertrekpunt van je contact met de ander.
Als een zak aardappels op de bank
Na het gebruikelijke ‘praatje pot’ stel ik de vraag hoe het was om na te denken over de vraag wat ze nog tegen elkaar zouden willen zeggen of aan elkaar zouden willen vragen en wie zou willen beginnen? Marieke bijt de spits af: “Gek genoeg kostte het me dit keer totaal geen moeite. Ik zou graag van Johan willen weten waarom hij nu wel in staat blijkt te zijn om er voor Monica te zijn en met haar leuke dingen te ondernemen, terwijl ik hem destijds met nog geen tien paarden van die bank af kon trekken”
Johan kijkt wat verbaasd en reageert: “ik heb eerlijk gezegd nooit geweten dat jij zo graag met mij uberhaupt ‘iets’ zou willen ondernemen. Ik had al jaren de indruk dat je liever met je vriendinnen op pad was dan met mij. Als ik wel eens iets voorstelde dan had je een afspraak met een vriendin”.
“En jij Johan, wat heb jij opgeschreven” vraag ik. Johan vist zijn boekje uit de rugzak die naast hem staat. “Klopt het dat je mij eigenlijk al jaren een ontzettend saaie zak aardappelen vindt en dat je al veel eerder had willen opstappen als we geen kinderen hadden gehad? “
Nu is het de beurt voor Marieke om haar wenkbrauwen op te trekken. “Nee Johan, met mijn hand op mijn hart. Toen ik met jou een relatie kreeg wist ik dat je geen kamervullende persoonlijkheid was. Voor mij was dat jarenlang alleen maar prettig. Gaandeweg merkte ik dat daar ook een andere kant aan zat. Je was voor mij emotioneel vaak niet bereikbaar waardoor ik me eenzaam ging voelen binnen ons huwelijk”.
Wat zou je willen dat Johan hierop zou zeggen vraag ik aan Marieke. “Dat hij een keertje zou zeggen dat hij begrijpt hoe dat voor mij geweest moet zijn” .
Ik kijk naar Johan. Johan schraapt zijn keel: “Dat vind ik ook heel akelig voor je. Als ik geweten had wat ik had kunnen doen, dan had ik het gedaan. Maar ik wist het niet, ik dacht dat je mijn mening of wat dan ook toch niet de moeite waard zou vinden”
Hoe is dat voor jou Marieke om dit van Johan te horen? “Dat vind ik vreselijk moeilijk om te horen en dat raakt me”. Johan stamelt: “fijn ja echt fijn om je dit te horen zeggen”.
“Betekent dit Johan dat je daarmee dusdanig worstelde dat je niet eens het risico meer hebt genomen iets te doen op het gevaar af dat dit toch zou worden afgewezen door Marieke” ?
“Precies zoals je het zegt. Ik dacht dat ik maar beter niets kon zeggen of iets doen dan de kans te lopen om de plank mis te slaan”. Hoe is dat voor jou Marieke om Johan dit te horen zeggen? “Daar word ik heel verdrietig van want dat heb ik nooit gewild en toch is dit het effect geweest, het spijt me zo Johan”.
Het is even stil in de therapiekamer. Deze momenten van zelfonthulling, erkenning krijgen en erkenning geven zijn kostbaar en van onschatbare waarde voor het herstel van de beschadigde relatie.
Elkaar kwijtraken
Ik vat samen wat beiden hebben uitgesproken naar elkaar: “Dus jullie zijn beiden uit angst voor afwijzing en het risico op een conflict om de hete brij heen gaan lopen. Waarbij je dacht dat de ander wel zou begrijpen wat je nodig hebt. En het resultaat daarvan is dat jullie elkaar zijn kwijtgeraakt in de mist”. Beiden knikken bevestigend.
Puinhoop van de relatie gemaakt
In de SCHIPaanpak zijn we naarstig op zoek naar datgene wat overeenkomt en wat bijdraagt aan het herstel van de verbroken verbinding.
En zo hebben beide (ex)-partners uit angst voor de zoveelste teleurstelling niet meer het risico genomen hun meest essentiële behoefte, t.w. erkenning voor datgene wat ze nodig hadden, met elkaar te delen. Binnen de context van de veilige therapiekamer blijken ze in staat te zijn om toch het achterste van hun tong te laten zien.
Het is even stil in de therapiekamer. Dan staat Johan op en loopt naar Marieke toe. Hij slaat heel voorzichtig een arm om haar heen. “Wat hebben we er toch een puinhoop van gemaakt” zegt hij. Marieke huilt en beaamt wat Johan concludeert. “En toch ben ik trots op ons dat we al zover zijn gekomen. Ik voel verdriet maar ook een soort van sereen gevoel van rust”.
Buiten is de mist nagenoeg verdwenen waardoor de schapen niet meer bij elkaar hoeven te schuilen maar zich verspreid hebben over het land.
-Tineke Rodenburg-