Het kan geen toeval zijn dat de laatste fase van de SCHIPaanpak plaatsvindt tussen kerst en oud en nieuw. Als er een periode in het jaar is waarin mensen doorgaans bereid zijn wat milder naar zijn medemens te kijken is het in deze tijd. Maar wellicht is dat de diepe wens van de therapeut zelf…

Ellen en Robbert zijn inmiddels ruim vijf maanden verder en hebben bewezen samen ‘emotionele bergen’ te kunnen verzetten. Ik verwacht dan ook dat er voldoende veiligheid is gegroeid tussen beiden om het onderwerp ‘herstel van vertrouwen’ positief tegemoet te kunnen zien. Maar helemaal hiervan overtuigd ben ik nog niet. De ervaring heeft namelijk geleerd dat vertrouwen ‘te voet’ komt en ‘te paard’ gaat. Vertrouwen wordt langzaam opgebouwd maar kan in een klap teniet worden gedaan. Het geschonden vertrouwen loopt, in alle fases van de SCHIP-aanpak, als een rode draad door het postrelationele rouwproces. De impact en het effect van het geschonden vertrouwen is namelijk vaak vele malen groter dan op het eerste gezicht waarneembaar is. Indien het vertrouwen op zijn retour is wordt dit zichtbaar in gedrag. De ex-partners trekken een muur op van wantrouwen en achterdocht. Woorden worden op een goudschaaltje gelegd. Wederzijdse goed bedoelde intenties lopen het risico niet als zodanig door de ex-partner te worden opgevat.

Er zijn natuurlijk vele manieren waarin mensen elkaar tijdens hun relatie ontrouw kunnen zijn. Wat bijvoorbeeld te denken van emotionele ontrouw: de partner die op cruciale momenten de andere kant op kijkt of emotioneel geen thuis geeft als zijn geliefde een beroep op hem doet. De partner die alle tijd steekt in hobby of werk. Opmerkelijk genoeg worden deze vormen van ontrouw doorgaans nog met de mantel de liefde bedekt. Wanneer er echter sprake is van seksuele ontrouw grijpt dit dieper in dan welke vorm van ontrouw. Dat jouw partner, soms al geruime tijd, een ander in de exclusiviteit van de seksualiteit boven jou heeft verkozen is voor velen een ondraaglijke gedachte. Dat degene die je het meest vertrouwde, waarbij je je veilig waande en waarmee je ook nog eens onder hetzelfde dak verkeerde, jou met droge ogen heeft weten te bedriegen zet alles wat van waarde was op losse schroeven. Niet zo verwonderlijk dat dit geschonden vertrouwen van invloed is op het proces van de echtscheiding en de ex-partnerrelatie.

In deze fase kijken Ellen en Robbert terug naar het ontstaan en het verloop van de verliefde gevoelens die Robbert heeft ontwikkeld. Ik vraag Robbert of hij Ellen zou kunnen vertellen hoe dat destijds is gegaan. Robbert schuifelt wat heen en weer op zijn stoel. Het is duidelijk dat dit voor hem een lastige vraag is. “In die tijd ging het gewoon niet goed met mij. Ik liep vast op mijn werk voelde me depressief, nutteloos en eigenlijk een behoorlijke loser. Ik liep met mijn ziel onder de arm en schaamde me daar eerlijk gezegd behoorlijk over. Met Ellen kon ik er niet over praten, althans dat liep steeds spaak. En toen ontmoette ik Saskia op een congres in Berlijn. We raakten aan de praat en ik voelde me gehoord en begrepen. Wat ik nooit heb gewild of zelfs nooit had kunnen bedenken gebeurde toch, ik werd hopeloos verliefd. En ja dat had ik natuurlijk bij thuiskomst met Ellen moeten delen maar dat durfde ik niet. Stiekem hoopte ik dat het vanzelf af zou nemen. Ik was bang dat openheid voor nog meer ellende zou zorgen. En gek genoeg vond ik ondertussen Ellen nog steeds aantrekkelijk en lief. Maar het andere gevoel werd steeds sterker. Ik weet: dit verdient niet de schoonheidsprijs en als ik het terug zou kunnen draaien was het misschien anders afgelopen maar dat wilde ik op een gegeven moment eigenlijk niet meer. Ik was ook boos dat Ellen mij al tijden in de kou liet staan”.

Een belangrijk moment in de SCHIP-therapie is om met terugwerkende kracht te analyseren wat vooraf ging aan de seksuele ontrouw. Zelden zijn mensen actief op zoek naar een andere aantrekkelijker, leukere partner maar veel eerder naar hun ‘eigen leuke zelf’ van weleer. Sombere gedachten en negatieve gevoelens zorgen voor onrust en vragen om troost. De relatie komt in zwaar weer terecht en precies in de lacune van die sleets wordende relatie ontstaat er een ‘vacature’. Een nieuwe liefde kan die troost bieden. Met name voor de verlaten partner kan deze onthulling helend zijn. Er vindt als het ware een reconstructie plaats waardoor beiden begrijpen hoe het zo heeft kunnen gebeuren. Hoewel het helaas weinig verandert aan de feitelijke situatie kan het helpend zijn om betekenis te geven aan deze gebeurtenis.

Ik vraag Ellen of ze hierop zou kunnen reageren. Het blijft even stil aan haar kant. Ellen heeft duidelijk tijd nodig om de juiste woorden te vinden. Langzaam en voorzichtig formulerend lukt het haar uiteindelijk; “Ik schaam me zo ontzettend dat ik dus gewoon de andere kant op keek… dat ik het zo eng vond om met Robbert over zijn somberheid te praten…dat ik steeds hoopte dat het wel weer over zou gaan… dat ik bang was om dingen te horen die met mij te maken hadden… dat ik het toch niet goed kon doen.. dat ik…” Er volgt een gesmoord gesnik waarbij haar hele lichaam schokt. Vanuit een natuurlijke reflex heb ik even de neiging om haar te willen troosten. Ik realiseer me tegelijkertijd dat dit voor een therapeut not done is. Gelukkig staat Robbert op en loopt op Ellen af. Hij slaat zijn arm om haar heen en zegt: “we hebben het samen laten lopen Ellen, ik net zo goed als jij”.
Ellen stopt met heftig snikken en mengt zich weer in het gesprek. “Dat vind ik nou zo fijn dat je dit nu zegt, je hebt geen idee”.
Ook mij raakt dit en dat benoem ik.
De eerste stap naar herstel van het geschonden vertrouwen is gezet. Beide ex-partners nemen hun eigen verantwoordelijkheid voor hun misgelopen relatie. Maar hoe nu verder? Hoe kunnen Ellen en Robbert elkaar in de toekomst weer vertrouwen?

Ik geef ze de opdracht mee om de komende tijd na te denken over de prangende vraag: “hoe kun je er voor zorgen, wat zou jij kunnen doen zodat de ander jou weer kan vertrouwen? ”
Twee paar wenkbrauwen gaan omhoog en kijken mij aan. Wat zegt die therapeut nu, horen we dat goed? Ja dat horen jullie goed. Het is zaak dat jullie beiden hierin een actieve rol gaan spelen i.p.v. comfortabel achterover leunen in afwachting van ‘het bewijs’ dat die ander weer deugt.
Het kan niet anders zijn dan dat dit voor de komende twee weken voldoende stof tot nadenken gaat opleveren. Ik wens ze hierbij alle succes toe.

-Tineke Rodenburg –